تأثیر تراکم بوته و تاریخ‌های مختلف کاشت بر شاخص‌های رشد و مهار علف‌های هرز نخود (Cicer arietinum L.)

سابقه و هدف: تعیین بهترین و مناسب‌ترین زمان کاشت و تراکم گیاهی برای حصول عملکرد بالا و با کیفیت مطلوب ضروری است. این آزمایش به منظور تعیین مناسبترین تاریخ کاشت و تراکم گیاهی با در نظر گرفتن میزان مهار علف‌های هرز در نخود دیم در شهرستان کوهدشت اجرا شد. مواد و روش‌ها: این آزمایش به صورت اسپلیت پلات در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در چهار تکرار با سه تاریخ کاشت (1 بهمن، 20 بهمن و 10 اسفند ماه) و چهار تراکم گیاهی (16، 32، 48 و 64 بوته در متر مربع) در سال زراعی 96-1395 در شرایط اقلیمی شهرستان کوهدشت اجرا شد. نمونه‌گیری از بوته‌های نخود و علف‌های هرز شش هفته پس از کاشت آغاز شد و تا انتهای چرخه رشد با فاصله زمانی هر 10-7 روز ادامه یافت. به منظور توصیف روند تغییرات ماده خشک کل (wmax) و شاخص سطح برگ (lmax) در مقابل روزهای پس از کاشت (t) به ترتیب با توابع خطی-نمایی بریده و بتا توصیف شد. یافته‌ها: نتایج نشان داد روند تغییرات ماده خشک و شاخص سطح برگ در طی فصل رشد از منحنی نمایی بریده و بتا تبعیت ‌کرد، به طوری که در تاریخ‌های کاشت اول، دوم و سوم wmax در تراکم‌های گیاهی 16 تا 64 بوته در متر مربع، در شرایط عاری از علف‌های هرز، به ترتیب در دامنه 70/371-90/154، 80/310-60/119 و 90/187-87/60 گرم ماده خشک در متر مربع و آلوده به علف‌هرز 60/266- 69/98، 90/186-78/56 و 00/114-53/35 گرم ماده خشک در متر مربع نوسان داشت. در خصوص پارامتر lmax مقادیر در تاریخ‌های کاشت اول، دوم و سوم در تراکم‌های گیاهی 16 تا 64 بوته در متر در شرایط عاری از علف‌های هرز ، به ترتیب در دامنه 32/9-49/0، 97/7-46/0 و 50/4-39/0 گرم و در شرایط آلوده 25/6-39/0، 18/5-69/0 و 79/2-21/0 گرم برآورد شد. ماده خشک علف‌های هرز در کرت‌های آلوده با گذشت زمان افزایش یافت. به طوری که میزان وزن خشک علف‌های هرز در تاریخ کشت سوم (10 اسفند) بیشتر از دو تاریخ کشت دیگر بود. همچنین، بیشترین درصد کاهش عملکرد در تاریخ کاشت دوم در تراکم 16 بوته در متر مربع اتفاق افتاد. به طور کلی تاریخ کاشت اول با ترکم کاشت 48 بوته در متر مربع با عملکردی معادل 32/1703 کیلوگرم در هکتار بذر نخود نسبت به تراکم گیاهی مشابه در تاریخ‌های کاشت دوم (37/1534 کیلوگرم در هکتار) و سوم (55/470 کیلوگرم در هکتار) بهترین تیمار بود. نتیجه‌گیری: حداکثر کاهش ماده خشک تولیدی، و شاخص سطح برگ بوته‌های نخود در شرایط آلوده به علف‌های هرز نسبت به وجین در هر سه تاریخ کاشت مشاهده شد. به طوری که مقادیر کاهش یافته در تراکم‌های گیاهی کمتر، بیشتر از تراکم‌های گیاهی بیشتر بود. به عبارتی با افزایش تراکم گیاهی، کشاورز قادر خواهد بود تا حدود زیادی از افت عملکرد ناشی از رقابت با علف‌های هرز جلوگیری نماید. با مقایسه تاریخ‌های کاشت نخود از نظر حداکثر ماده خشک تولیدی، شاخص سطح برگ بوته‌های نخود و درصد کاهش عملکرد می‌توان اظهار داشت که شرایط برای رشد و نمو نخود در تاریخ کاشت‌ اول بهتر بوده است.